Kıdem tazminatının ilk olarak nasıl doğduğuna ilişkin kesin bir bilgi yoktur. Kıdem tazminatının doğuşu ve gelişmesi, refah devleti olgusunun ortaya çıkması ve yayılmasının sonucudur.
Bu günlerde Kıdem Tazminatı Fonuna ilişkin Kanun hazırlıkları üzerinde en çok konuşulan konulardan biri. Bazı şeyler sürekli gözümüzün önündedir, biz onları görmeye öyle alışırız ki; varlığını ve kökenini sorgulamak aklımıza gelmez. Kayıt dışı ekonominin fazla olduğu ülkelerde iş güvencesi ve işsizlik sigortası görevi de gören kıdem tazminatı, tarihsel süreç içinde kendi kendine gelişmiş bir hukuki kurumdur. Bu yazımda size kıdem tazminatının dünyada ortaya çıkışını ve gelişmesini özetleyeceğim.
İlk iş kanunu, 19.yy başında yapılan, 1802 tarihli İngiltere Sanayi Kanunudur. Bu kanunla, çırakların çalışma sürelerine ilişkin bazı kısıtlamalar getirilmiştir. Ondokuzuncu yüzyıl sonlarına doğru, ABD ve Avrupa ülkelerinde çeşitli iş kanunları yapılmıştır ve iş sözleşmelerinin feshine ve haksız fesih hallerinde karşı tarafın zararının ödenmesine ilişkin hükümler getirilmiştir. Bu hükümlerin kıdem tazminata ilişkin ilk düzenlemeler olduğunu söylebiliriz. Yirminci yüzyılda yapılan iş kanunlarında; iş sözleşmeleri daha detaylı düzenlenmiştir ve iş sözleşmesinin feshine karşı koruyucu hükümler getirilmiştir. Bu dönemde, işçilerin izin haklarına ve asgari ücrete ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.
Ondokuzuncu yüzyıl sonlarında bir çok Avrupa Ülkesinde kıdem tazminatı ve ihbar süresine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. İlk olarak Fransa’da, demiryolu sektöründe, kıdem tazminatı düzenlemeleri iş güvencesi sağlama amacına yönelik olarak getirilmiştir. Birçok Avrupa Ülkesinde, Birinci Dünya Savaşı öncesinde haksız işten çıkarılan işçilere tazminat ödenmesine ilişkin düzenlemeler bulunmaktaydı, ancak kıdem tazminatının gelişmesine en önemli etkiyi 1930’larda yaşanan büyük ekonomik buhran yapmıştır.
Japonya’da 1930’ların ortalarında işçi ve işverenlerin katkılarıyla oluşturulmuş fonlar bulunmaktaydı ve bu fonlar işten çıkarma halinde işçiye ödeme yapıyordu. Almanya’da 1927 yılında, Nazi dönemi öncesinde, 12 milyon işçi toplu iş sözleşmeleri kapsamında bulunmaktaydı ve bu işçilere kıdem tazminatı hakkı tanınmıştı. Bu dönemlerde Fransa’da da toplu iş sözleşmeleriyle kıdem tazminatına ilişkin düzenlemelerin yapıldığı görülmekteydi.
Yirminci yüzyılda, Birinci Dünya Savaşından sonra ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) kurulmuştur. ILO, çalışma hayatına ilişkin önemli düzenlemelerin yolunu açmıştır.
ILO, 1932 yılında kıdem tazminatı ödenmesi gerektiğine dair bir rapor hazırlamıştır. 1940 yılına gelindiğinde, dünyada 40’a yakın ülkede kıdem tazminatı ve ihbar öneline ilişkin kanuni düzenlemeler yapıldığı görülmektedir.
Bu açıklamalarda görüldüğü gibi; kıdem tazminatı baştan kanunlarla düzenlenerek çalışma hayatına girmiş bir kavram değildir, işçi-işveren arasında çalışma ilişkileri sırasında doğmuş ve daha sonra kanunlarda yerini almış bir kavramdır.
Kıdem tazminatı halen bazı ülkelerde kanunen zorunlu nitelikte değildir. Ancak bu ülkelerde dahi iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile kıdem tazminatı ödenmesine ilişkin düzenlemeler yapılmaktadır.
Sonraki yazımızda, diğer Ülkelerdeki kıdem tazminatı düzenlemelerinin nasıl olduğunu inceleyeceğiz.
Kaynak :
http://www.tahtakiran.net