Personel Mazeret İzin Belgesi

Açıklama

Mazeret izni İş Kanunu çerçevesinde karşımıza çıkan bir izin türüdür. “Mazeret izni nedir?” sorusuna yanıt verebilmek için öncelikle mazeret kavramını yakından incelemek ve temelini anlamak gerekir. Burada bahsettiğimiz tanım kelimenin genel tanımından ziyade hukuki olarak tanımlanmış halidir. İş hukuku terminolojisinde mazeret, işçilerin işin gereklerinden kaynaklanmayan ve kendi özel yaşamlarını ilgilendiren nedenler ile işe gelememeleri durumu olarak geçmektedir. Bu bağlamda mazeret izni, aslında yasa ile düzenlenen bir izin hakkı olmamakla birlikte iş sözleşmelerini ya da toplu iş sözleşmelerini ilgilendiren bir konu olarak karşımıza çıkar. Yasa ile düzenlenmemiş olsa bile mazeret izinlerinin bazı koşullarda İş Kanunu’nda bahsedilmiş olduğunu vurgulamakta fayda vardır.

Mazeret İzni Nedir?

Mazeret izni işçi kişisel veya özel hayatında iş ile bağlantılı olmayan bir durum ile karşı karşıya kaldığından iş sözleşmesinden (ya da toplu iş sözleşmelerinden) ötürü verilen bir izin türü olarak bilinmektedir. Her ne kadar genel olarak mazeret izni işveren tarafından verilmesi kanuni olarak zorunlu olan bir izin türü olmasa da bazı özel durumlarda çalışanlara sağlanan ve yasalar ile belirlenmiş olan mazeret izinlerinin olduğunu da söylemek mümkün. Başka bir deyişle “İşveren mazeret izni vermek zorunda mı?” sorusunun cevabı teknik olarak hayır iken bazı özel durumlarda değişkenlik gösterebilmektedir. Bu özel durumlar İş Kanunu çerçevesinde belirlenmiş olup, belli başlı koşulların oluşması durumunda işverene mazeret izni vermeme hakkını tanımamaktadır.

Bahsi geçen bu özel durumlara yakından bakacak olursak her şeyden önce mazeret izni çeşitlerine ve detaylarına göz atmak gerekir.

Mazeret İzinleri Nelerdir?

Söz konusu yasa ile belirlenmiş mazeret izni çeşitleri olduğu zaman iş hukukunda yapılan düzenlemeler çerçevesinde bazı mazeret izni türlerinin verilmesinin zorunlu olduğunu söyleyebiliriz. Öncelikle mazeret izni evlilik durumunda çalışanlara tanınan bir izin hakkı olarak karşımıza çıkar. Çalışan evlendiğine dair resmi belgelerini işverenine takdim ettikten sonra 3 ila 10 gün arasında değişebilen evlilik iznine hak kazanmış olur. Ancak unutmamak gerekir ki mazeret izni nişan, söz ya da kına gibi gayri resmi etkinliklerde yasal olarak verilen bir hak değildir. Bununla birlikte mazeret izni ölüm gerçekleştiği durumlarda da yasal bir hak olarak işçiye tanınır. Bu bağlamda mazeret izni cenaze ve benzeri olgular süresinde kullanılabilen bir izin olarak karşımıza çıkar. Bu noktada belirtmek gerekir ki bu tür durumlarında (Evlilik, ölüm ve cenaze halleri) kullanılan mazeret izni süreleri boyunca işçi çalışmış gibi kabul edilir ve ücretinden herhangi bir düşürülme yapılmaz. Vurgulanması gereken bir diğer önemli husus mazeret izninin ölüm nedeni ile kullanılabilmesi için çalışanın anne, baba, eş, kardeş veya çocuk gibi birinci dereceden akrabalarından birinin vefat etmiş olması şartı aranır. Bu gibi durumlarda çalışana 3 gün mazeret izni verilme zorunluluğu yasalar gereğince belirlenmiş olup 4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesinde açıkça belirtilmiştir.

İşçilere verilmesi zorunlu olan bu izinler, yukarıda saymış olduğumuz durumlardan herhangi birinin ortaya çıkması durumunda ücretten bir kesintiye sebep olmamaktadır ve ücretli mazeret izni olarak geçmektedir. “Mazeret izni para kesilir mi?” diye merak ediyorsanız, evlilik veya ölüm gibi durumlarda alınan mazeret izni çerçevesinde herhangi bir ücret kesintisinin olmadığını bilmelisiniz.

Mazeret İzni Kullanmayı Gerektiren Diğer Haller Nelerdir?

Diğer mazeret izni çeşitleri ele alındığında belirtmek gerekir ki sayılan bu hallerin dışında herhangi bir yasal düzenleme getirilmemiştir. Evlilik ve ölüm gibi durumların dışında meydana gelebilecek durumlar kanunda bir bir sayılmamış olup net çerçeveler etrafında belirlenmemiştir diyebiliriz.Çalışanların belirtilen sebeplerin ötesinde herhangi bir mazeret izni hakkı elde edebilmesi için iş sözleşmelerinde bununla ilgili belli başlı mazeret izni şartları belirlenmiş olmalıdır. İş sözleşmesiyle çalışanlara belirli durumlarda ve belirli sayılarda mazeret izni verilmesi düzenlemesi söz konusu olabilmektedir. Bu tür düzenlemelerin gerçekleştirilmesi durumunda bu kapsamdaki mazeret izinleri çalışanlar açısından bir hak anlamına gelecek ve bu hakkın kullanılması nedeni ile de herhangi bir ücret kesintisi yapılamayacaktır. Özellikle özel sektörde kişinin sunduğu mazerete göre izin vermek tamamen işverenin insiyatifine bırakılmıştır desek yanlış olmaz.

Mazeret İzni Koşulları Nelerdir?

Mazeret izni koşulları memur çalışanlar ve özel sektör çalışanları olarak iki ayrı açıdan ele alınmalıdır.

Mazeret izni memur açısından belli başlı şart ve koşullara bağlanmıştır. Bu bağlamda mazeret izni 657 sayılı kanunun 104. maddesinin C bendinde düzenlenmiştir. İşveren takdir hakkına bağlı olduğu bilinen mazeret izni devlet memurlarına toplamda 10 güne kadar verilebilmektedir. Öte yandan mazeret izni verilebilmesi için yıllık izin şartının olmadığını da belirtmek gerekir. Yani “Mazeret izni senelik izinden düşer mi?” sorusunun cevabı düşmeyeceğidir.

“Mazeret izni kaç gün?” dediğinizde memurlar açısından bu sürenin 10 gün olduğunu tekrar belirtmiş olalım. Bu noktada vurgulamak gereken önemli hususlardan bir tanesi, bu 10 günlük mazeret izni süresinin verilebilmesi için gerekli olan durum ve koşulların kanunda tek tek sayılmamış olmasıdır. Başka bir deyişle bu durumların yorumu kanunen belirlenmemiş olup, tamamen işverenin takdirine bırakılmıştır.

Memurların mazeret izni süreleri kapsamında sahip oldukları bir hak daha vardır. Bu hak çerçevesinde memurlara mazeret izni 10 güne kadar verilebileceği gibi memurun talebi ve işverenin onayı doğrultusunda bir 10 gün daha izin verilebilmektedir; ancak bu ikinci 10 günlük mazeret izni süresi işçinin yıllık izninden düşürülmektedir. Öğretmen mazeret izni kullanmak istediğinde ise her ne kadar memur ile aynı süre ve haklara sahip olsa da, ilk 10 günlük hakkını kullandıktan sonra ikinci 10 günlük mazeret izni uygulamasından yararlanamamaktadır. Eğer memurlar hastalık sebebi ile izin kullanmayı tercih ediyorsa mazeret izni için rapor almaları icap eder. Doğal olarak bu şartın özel sektör çalışanları için de arandığını belirtmiş olalım.

Öte yandan özel sektör mazeret izni konusunda aşağı yukarı benzer olsa da biraz daha farklı uygulamalar içermektedir. Özel sektörde mazeret izni yönetmeliği, mazeret izni kullanım haklarını tamamen şirketlerin insiyatifine bırakmış olup bazı pozisyon ve çalışma türleri için ücretsiz mazeret izni söz konusu olurken, bazı durumlarda ise ücretli mazeret izni söz konusu olabilmektedir. Tabii ki özel sektörde de kanunda geçerli olan mazeretler için işverenin insiyatif kullanarak mazeret izni vermeme gibi bir lüksü olmadığını da vurgulayalım. Buna ek olarak mazeret izni hastalık, yorgunluk ve halsizlik gibi durumlarda da sıklıkla başvurulan bir izin türü olarak karşımıza çıkıyor. Özel sektörde mazeret izni süreleri 3 ila 10 gün arasında değişkenlik gösterebilmekle birlikte çoğu özel şirketin bu süreyi optimal olarak 3 izin gününde tuttuğunu belirtmekte fayda var.