Ücretsiz izne çıkarılanlara maaş desteği konusu özellikle son dönemde oldukça tartışma konusu olmuştur. Bu kapsamda coronavirüs salgını sebebiyle ülkemizde de ciddi ekonomik kriz meydana gelmesi sebebiyle, birçok iş yeri kapanmış ve birçok kişi işsiz kalmıştır. Aynı şekilde birçok işçi işverenlerce zorunlu ücretsiz izne çıkarılmıştır. Bu süreçte ücretsiz izne çıkarılan işçilere devlet tarafından maaş desteği verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu kapsamda oldukça güncel bir yasal düzenleme olarak 15 nisan 2020 tarihinde tbmm’de kabul edilen 7244 sayılı yeni koronavirüs (covıd-19) salgınının ekonomik ve sosyal hayata etkilerinin azaltılması hakkında kanun ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun çerçevesinde alınan önlemlere değinilecektir.
Mevcut Ücretsiz İzin Uygulaması
İşçilerin çalıştıkları dönem içerisinde ücretli ve ücretsiz izin olmak üzere iki türlü izin hakları vardır. Ücretli izinde işçi çalışıyormuş gibi ücretini almaya devam edip primleri de aynen yatmaktadır. Ücretsiz iznin şartları ise, 4857 sayılı İş Kanunu‘nda açık bir şekilde düzenlenmemiş olup Yargıtay kararlarıyla çerçevesi belli olmuştur.
Mevcut uygulamada işçi ücretsiz izne çıkmak istemedikçe işveren işçiyi ücretsiz izne çıkaramaz idi. Ancak 7244 sayılı Kanun ile bu şartlar değişmiştir. İşvereni tarafından zorla ücretsiz izne çıkarın işçi iş sözleşmesini haklı sebebe dayanarak feshedebilir. Fesih sonrası işçilik alacaklarını (kıdem, fazla mesai vb.) işverenden talep etme hakkına sahiptir.
Şimdi ise, yeni kabul edilen kanun çerçevesinde ücretsiz izin uygulamasının nasıl olacağı üzerinden durulacaktır.
7244 Sayılı Kanun İle Ücretsiz İzne Çıkarılanlara Maaş Desteği
Coronavirüs salgını ülkemizi de etkisi altına almaya başladıktan sonra birçok iş yerinin faaliyetini durdurmak zorunda kaldığından yukarıda bahsedilmişti. Bu süreçte işverenler İş Kanunu madde 25/3 kapsamında birçok işçisinin iş akdini haklı sebebe dayanarak feshetmektedir.Yaşanan bu işçi çıkarılmaları sonucu birçok insan ekonomik olarak fazlasıyla mağdur olmuştur. Devlet bu yaşanan ekonomik mağduriyetlerin önüne geçebilmek adına bir dizi önlemler almıştır. Bu önlemlerden ilki kısa çalışma ödeneğidir.
Kısa Çalışma Ödeneği → İş yerinin faaliyetinin geçici olarak azaltılması veya tamamen durdurulması durumunda sigortalılılara 3 ayı geçmemek üzere sosyal sigorta fonundan destek sağlanmasıdır. Ayrıca işyerinin faaliyetin durması için genel, sektörel, ekonomik ve zorlayacı unsurların ortaya çıkmış olması da aranır.
Coronavirüs salgını sonrası faaliyetlerini durdurmak zorunda kalan işyerleri ilgili idareye yapacakları başvuru ile kısa çalışma ödeneğine başvurabilirler.İşverenler tarafından yapılacak başvuruyu İşkur Müdürlüğü değerlendirip kabul etmektedir.Kabul edilen başvuru sonrası adına başvurulan işçilerin ücretinin son 12 aylık prime esas kazançlarının günlük ortalama brüt kazancının %60’ı olarak belirlenir.Ayrıca bu ödenecek ücret asgari ücretin %150’sini geçememektedir.
Adına kısa çalışma ödeneğine başvurulan işçi için kanun bir takım prim süreleri de öngörmüştür.Kısa çalışmanın başladığı tarihten geriye doğru adına başvuru yapan işyerinde 60 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yıl toplam da 450 gün süreyle prim ödenmiş olması gerekmektedir.Bu saydığımız şartları taşımayan işçiler kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayacaklardır.
İşten Çıkarmaların Yasaklanması ve İşverenin İşçiyi Ücretsiz İzne Çıkarması
Yeni kabul edilen 7244 sayılı Kanun ile önemli maddelerinden birisi de işverenlere 3 aylık işçi çıkarılmasının yasaklanmasıdır. Kanun yürürlüğü girdiği tarihten itibaren işverenler iyiniyet kurallarına uymayan haller dışında iş akitlerinin feshedilmesi yasaklanmıştır. İşverenler işçilerini faaliyetlerini durması halinde ücretsiz izne çıkarabilecektir. Ücretsiz izne çıkarılan ve kısa çalışma ödeneği almak için gerekli şartları taşımayan işçiler için günlük 39,24 TL aylık 1177 TL maddi destek sağlanacaktır.
İşçileri ilgilendiren hususlar yanında işverenler ve diğer idari kurumlarla alakalı da pakette bir takım önlemler alınmıştır. Alınan önlemler şu şekilde ifade edilebilir;
Toplu iş sözleşmeleri, grev ve lokavtlarla alakalı süreler 3 ay süreyle uzatılacak.
Hazine ve belediye taşınmazları ile Milli Parklar Müdürlüğüne ait taşınmaz ve izinlere ait alacaklar, Kredi Yurtlar Kurumu Kredi borçları ve sosyal sigorta primleri 3 süreyle ertelenecek.
Devlet Üniversitelerin Tıp Fakültelerinin sermayeleri hazineden bütçesine kaynak aktarabilecek.
Konutlara ve faaliyetlerini durduran iş yerlerine ait su borçları belediyeler tarafından 3 ay süreyle ertelenebilir.
Sonuç
Sonuç olarak ifade etmek gerekirse, 7244 sayılı Salgının Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile ücretsiz izne çıkarılanlara maaş desteği sağlanmıştır. Bu yasal düzenleme ile;
→ Üç ay boyunca işten çıkarmalar yasaklanmıştır. (İş Kanunu 25/2 kapsamında haklı fesih sebepleri hariçtir).
→ İşveren dilerse işçiyi üç ay boyunca ücretsiz izne çıkarabilecektir.
→ İşveren tarafından ücretsiz izne çıkarılan işçiye devlet tarafından aylık 1177 TL ödenecektir.
Başvuru süreci işverenler üzerinden ilerleyeceğinden ücretsiz izne çıkarılan işçilerin kendi işverenlerine başvurmaları gerekmektedir. Bu kanun ile faaliyetini durduran işverenler işçilerin ücretini ödeme yükünün bir nebze de olsa hafifletilmesi amaçlanmıştır. Bunun yanında iş akitleri sona eren veya iş yeri faaliyeti durmak zorunda kalan işçilerin de ekonomik olarak mağdur olmalarının önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Kanun koyucunun aldığı önlemlerin işverenler açısından da dikkati alınması mağduriyetlerin oluşmasını önleyecektir.