Başka Ülkelerde Kıdem Tazminatı

Türkiye rekabette olduğu Çin, Kore, Portekiz, Mısır ile çok yakın maliyetleri paylaşmaktadır.

Biz genellikle Ülke içi gündemlerle yoğrulan bir toplumuz. Ülkemiz içindeki konuları büyüterek tartışırız, dünyanın kalanına pek bakmayız. Hatta bizim için dünya Orta Doğunun merkez olduğu ve Orta Doğu, Avrupa ve ABD nin bulunduğu bir küredir. Gerçekte böyle değil tabiî ki. Ülkemiz birçok üründe; Hindistan, Malezya, Şili, Çin, Kore Cumhuriyeti, Mısır, Endonezya gibi ülkelerle rekabet halinde. Bu ülkelerdeki sosyal ve ekonomik koşulları da bilmeliyiz. Dünyanın tamamına ilgi göstermeliyiz.

Almanya’da, iş sözleşmesi işveren tarafından feshedildiğinde, işçiye her bir yıllık çalışması karşılığında yarım aylık kıdem tazminatı ödenir. Altı ayı aşan süreler bir yıla tamamlanır. İşçinin kendi davranışları veya kapasitesi nedeniyle yapılan fesihlerde kıdem tazminatı ödenmez. Ekonomik nedenlerle yapılan işten çıkarmalarda tazminat verilmektedir.

Fransa’da 2008 yılında yapılan son değişiklikten sonra; kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin, aynı işyerinde bir yıldan uzun bir süredir çalışıyor olması ve iş sözleşmesinin feshedilmesinde ciddi bir kusurunun bulunmaması gerekir. Kıdem tazminatının hesaplanmasında, her bir yıl için son aldığı ücretin 0.20 katı kıdem tazminatı ödenir. Ancak 10 yıldan fazla kıdemi olan işçilere, 10 yıldan fazla olan her yıl için ayrıca son ücretinin 0,13 katı ek bir ödeme yapılır. Bunların yanında; mahkeme tarafından işverenin fesih nedeni geçerli ve haklı görülmezse ve işçinin iki yılık kıdemi varsa ve işyerinde en az 11 işçi varsa, işçinin son brüt ücretinin 6 katı tutarında tazminat ödenmesine karar verilir.

Avusturya’da, 2003 yılında getirilen düzenlemeye göre; işverenler işçileri için ödedikleri brüt ücretin %1.53’ünü her ay kıdem tazminatı hesabının bulunduğu şirkete aktarılmak üzere Kamu Hastalık Sigortası Fonuna (sosyal güenlik primlerinin toplandığı üst yapıdır) yatırırlar. Hesapta biriken paralar, işçiye 3 yıl boyunca prim yatırılmış olması ve iş sözleşmesinin işçi tarafından sona erdirilmemiş olması halinde ödenir. Bu iki şart oluşmadığından hesaptaki para çekilemediğinde, bir sonraki iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte veya emeklilikte bu paralar çekilebilmektedir.

Rusya’da; kıdem tazminatı hak kazanmak, ancak iş sözleşmesinin kanunda belirtilen durumlarda (askerlik, kanundan doğan bir görev, işyerinin başka yere nakli, iş sözleşmesinin esaslı unsurlarında değişiklik) feshedilmesi halinde mümkün olmaktadır. İşten çıkartılan işçi 2 ay içinde yeni bir iş bulamazsa kıdem tazminatı niteliğinde olmasa da başka bir tür tazminat almaya hak kazanmaktadır. Bu tazminatın miktarı, 6 aydan uzun çalışmış olan işçiler için toplam ve standart olarak 2 aylık ücret tutarındadır.

Çin’de; 2008 tarihinde yürürlüğe giren İş Kanunundaki düzenlemeye göre; işçilere aynı işyerinde çalıştıkları her yıl için 1 aylık ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmektedir. Altı aydan çok bir yıldan az çalışmış işçiye de 1 aylık ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir. Kıdem tazminatında, çalışılan bölgedeki ortalama ücret düzeyine göre bir tazminat tavanı uygulanmaktadır. Kıdem tazminatı hak kazanmada, iş sözleşmesinin haklı veya haksız nedenle feshedilmiş olması belirleyicidir.

Brezilya’da; kıdem tazminatı adı altında olmasa da aynı işlevi gören benzer bir uygulama bulunmaktadır. İşverenler her işçi için aylık ücretinin % 8,5’i oranında bir parayı bir hesaba yatırmaktadırlar. Bu paralar çeşitli yatırım araçlarında değerlendirilir. Bu hesaplarda biriken paralar, sözleşmenin feshi, emeklilik, ölüm, önemli hastalık, konut edinme gibi hallerde çekilebilmektedir. Ancak işçi haklı nedenle işveren tarafından işten çıkarılırsa (mahkeme tarafından da onaylanırsa) hesapta biriken tutarı çekememektedir. Bu kıdem tazminatı yanında, keyfi işten çıkartmaları önlemek amacıyla yapılan düzenlemeye göre; işveren işçinin iş sözleşmesini haksız nedenle feshederse hesapta biriken paraya ek olarak bu biriken bedelin %40’ını tazminat olarak işçiye, %10’unu ise devlete ödemek zorunda kalmaktadır.

Görüldüğü gibi, her ülkede, Ülkemizdekine benzer kıdem tazminatı uygulamaları bulunmaktadır. Dünya ülkelerindeki kıdem tazminatı ödemelerinin işverenlere yarattığa gerçek ödeme yüküne bakıldığında ise; Türkiye rekabette olduğu Çin, Kore, Portekiz, Mısır ile çok yakın maliyetleri paylaşmaktadır. Ancak işverenin kıdem tazminatı ödemesinin maliyeti, İngiltere, Fransa, Rusya, Hindistan, Almanya gibi ülkelerde, Ülkemizdekinin yarısından az durumdadır.

Kaynak :

http://www.tahtakiran.net
Kıdem Tazminatı Çalışma Meclisi Hazırlık Toplantısı Raporu, 2013-Ankara

Av. Dr. Serdar TAHTAKIRAN